Bán hàng online thiếu kiểm soát làm gia tăng gian lận thương mại

Thương mại điện tử (TMĐT) tạo ra hàng nghìn tỷ USD cho hoạt động kinh tế những năm gần đây và đang tiếp tục tăng tốc. Với dân số trẻ, lượng người dùng smartphone chiếm tỷ trọng lớn, TMĐT tại Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ thời gian qua.

Tuy vậy, tình trạng buôn bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ trong TMĐT ngày càng diễn biến phức tạp. Nhiều trường hợp, hình ảnh hàng hoá là thật nhưng khách lại nhận về hàng giả, hàng nhái.

Số liệu từ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho thấy, từ năm 2018 đến nay, Cục đã thực hiện thanh tra tại 3 đơn vị và kiểm tra 11 đơn vị với tổng mức xử phạt 500 triệu đồng. Trên các sàn giao dịch TMĐT, 35.943 sản phẩm vi phạm đã bị gỡ bỏ và hơn 3.000 tài khoản đã bị khoá.Theo ông Đặng Hoàng Hải, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, mặc dù đạt được những hiệu quả bước đầu trong việc phát hiện và xử lý vi phạm trên TMĐT, tuy nhiên phương thức, thủ đoạn hoạt động của đối tượng vi phạm ngày càng tinh vi.

“Nhiều đối tượng là người bán hàng online tìm mọi cách để lách qua các bộ lọc kỹ thuật của sàn TMĐT. Đơn cử như việc đối tượng cố tình thay đổi tên sản phẩm là N.I.K.E thay vì NIKE. Thậm chí, có những đối tượng bán lá cây cần sa nhưng rao bán là “Lá cây đu đủ” hoặc “Cỏ mỹ”, ông Hải minh chứng.

Việc phát hiện và xử lý vi phạm trên TMĐT với những con số nêu trên không phải là ít, nhưng khó khăn hiện nay là vẫn còn nhiều trường hợp mua tên miền và đặt máy chủ ở nước ngoài, trả tiền thông qua thẻ tín dụng mà không thông qua công ty bán tên miền, cung cấp dịch vụ máy chủ ở Việt Nam hoặc chỉ thiết lập fanpage để chạy quảng cáo. “Các đối tượng này cố tình che giấu thông tin, không có địa chỉ, điện thoại hay bất kỳ thông tin liên lạc gì nên việc ngăn chặn và xử phạt gặp rất nhiều khó khăn”, ông Hải cho biết.

Cũng theo ông Hải, rất khó nhận biết được hàng hóa thật - giả trên mạng bởi thông tin lên mạng thì là hình ảnh và thông tin của hàng thật, nhưng khi khách hàng nhận được có thể là hàng giả, hàng nhái mà nhiều lúc khách hàng cũng khó phát hiện. Hơn nữa, vẫn có những trường hợp người mua biết hàng giả vẫn mua vì giá rẻ, thích hàng nhái thương hiệu nổi tiếng, điều này đang vô tình tiếp tay cho hàng nhái, hàng giá có “đất” sống.

Theo Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường Trần Hữu Linh, với 3 loại hình TMĐT là sàn giao dịch TMĐT; bán hàng trên mạng xã hội và bán hàng trên website TMĐT, nếu không có kiểm soát tốt thì đây sẽ là mối nguy đối với tình hình gian lận thương mại tại Việt Nam.

Trong khi hầu hết các hành vi vi phạm do chủ thể bán hàng không thực hiện đúng trách nhiệm của người bán trên sàn giao dịch điện tử, hầu hết các giao dịch hàng hóa đều không có hóa đơn, chứng từ cụ thể. Chủ thể bán hàng là các cơ sở nhỏ lẻ hoặc cá nhân, sử dụng một địa chỉ để giao dịch nhưng tập kết hàng hóa tại nhiều địa điểm khác nhau gây khó khăn cho công tác điều tra, trinh sát, kiểm tra, bắt giữ và xử lý vi phạm.

“Đối với TMĐT khi xử lý phải có chứng cứ cụ thể nhưng hiện nay có đến 99% các giao dịch trên mạng hiện nay không có hóa đơn chứng từ. Điều này khiến công tác phát hiện, quản lý và xử lý đối với hàng giả, hàng lậu, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ càng trở nên khó khăn” ông Linh chia sẻ.

Bên cạnh đó, kinh doanh qua mạng xã hội như facebook chưa được kiểm soát hiệu quả, nhất là đối với các mạng xã hội chưa có đại diện pháp luật tại Việt Nam. Đi cùng với đó, kiến thức, trình độ chuyên môn trong lĩnh vực thương mại điện tử của công chức thực thi còn nhiều hạn chế. Các website và trang mạng xã hội dễ dàng đươc tạo ra và đóng lại gây khó khăn cho công tác kiểm soát.

Nhận xét về tình trạng này, Bộ trưởng Bộ Công Thương – ông Trần Tuấn Anh cho rằng, TMĐT đem lại nhiều hiệu quả tích cực nhưng ở chiều ngược lại cũng có những nguy cơ lớn trong việc xuất hiện các hành vi gian lận thương mại. “Thị trường TMĐT thay đổi liên tục đã đặt ra nhiều vấn đề cần điều chỉnh, nhiều mô hình TMĐT mới liên tục xuất hiện. Các giao dịch, dịch vụ cũng không còn ở phạm vi một quốc gia mà đã xuyên biên giới, đa dạng về chủ thể tham gia, phức tạp về cách thức hoạt động, nên rất khó kiểm soát”, Bộ trưởng nói. 

Do đó, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh yêu cầu Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số chủ động phối hợp Vụ Pháp chế rà soát lại hoạt động TMĐT theo các luật có liên quan, các nội dung và quy định của Luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng….rà soát đánh giá lại những khung khổ quy định của pháp luật điều chỉnh gắn với các hoạt động vi phạm về sở hữu trí tuệ, hàng giả, hàng lậu hàng kém phẩm chất.

Riêng đối với Tổng Cục Quản lý thị trường phải đánh giá từ thực tiễn tình trạng gian lận thương mại liên quan đến TMĐT, đề xuất kế hoạch chống gian lận thương mại và hàng giả trong TMĐT./.

Theo VOV