Người giữ lửa 20 năm cho những đứa trẻ đặc biệt

Trong căn phòng nhỏ tại trung tâm Hoa Hướng Dương vào một buổi chiều muộn, khi nhiều lớp học đã với tiếng trẻ, cô Nguyễn Minh Huệ - người đã có gần 20 năm gắn bó với trẻ rối loạn phổ tự kỷ và trẻ chậm phát triển - vẫn đang nán lại kiểm tra từng ghi chép can thiệp của giáo viên. Câu chuyện về hành trình đến với nghề và những trăn trở phía sau nụ cười nhẹ nhàng ấy khiến bất cứ ai cũng phải lặng đi vì xúc động.

Cái duyên đến với nghề

Nhắc lại cơ duyên đến với giáo dục đặc biệt, cô Huệ gọi đó là “một sự tình cờ nhưng đầy định mệnh”. Những năm đầu đại học, cô theo học ngành Ngoại ngữ Trường Đại học Tây Bắc. Một cuộc trò chuyện với bạn bè về ngành Giáo dục trẻ khuyết tật ở Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã khiến cô thay đổi hoàn toàn lựa chọn của mình.

“Ngay khi nghe đến hai chữ dạy trẻ khuyết tật, tôi có một cảm xúc rất mạnh. Tôi nghĩ đơn giản rằng đó là công việc nhân văn, có thể giúp những em bé không lành lặn về cơ thể”, cô Huệ kể.

Nhưng khi bước chân vào ngành, cô mới hiểu khái niệm “khuyết tật” rộng lớn và phức tạp đến nhường nào: chậm phát triển trí tuệ, tự kỷ, khiếm thính, khiếm thị, đa tật… Cũng từ đó, lý tưởng ban đầu được thay thế bằng nhận thức sâu sắc hơn: hỗ trợ trẻ không chỉ là phục hồi cơ thể, mà còn là chắp lại những mảnh ghép nhận thức - hành vi - cảm xúc để giúp mỗi em được sống trọn vẹn trong cộng đồng.

Lúc mới bước vào nghề, cô chưa từng nghĩ mình sẽ gắn bó lâu dài. Nhưng sự tiến bộ của trẻ, và niềm vui của gia đình mỗi khi con có thêm một bước chuyển nhỏ, đã trở thành động lực giữ chân cô suốt gần hai thập kỷ.

Khoảnh khắc khó0 quên 

Ký ức sâu đậm nhất với cô Huệ là vào thời điểm mới vào nghề, khi cô được giao hỗ trợ một bé trai mức độ nặng mà mọi người gọi đùa là “chú ngựa hoang”. Em không nhìn mắt, không đáp lại khi được gọi tên, chạy nhảy liên tục và gần như không có khái niệm tương tác. Đặc biệt, gia đình em khi đó đang đứng trước nguy cơ đổ vỡ vì sự đổ lỗi lẫn nhau về tình trạng của con. Áp lực can thiệp lúc đó không chỉ dừng lại ở đứa trẻ.

“Trong một buổi can thiệp, khi tôi đang giúp em thực hiện hoạt động vận động tinh là xếp hình khối, sau nhiều lần thất bại, tôi đã vô tình chạm nhẹ vào tay em và nói một câu trêu đùa rất nhẹ nhàng. Bất ngờ, em nhìn thẳng vào mắt tôi, dù chỉ khoảng hai giây thôi, và cười nhếch mép một cái rất khẽ. Chỉ hai giây thôi, nhưng tôi biết mình đã chạm được vào thế giới của con”, cô xúc động nhớ lại.

Từ ánh mắt đầu tiên ấy, cánh cửa nhận thức của cậu bé dần mở ra. Em biết chú ý, biết giao tiếp, rồi nói được những từ đầu tiên. Và điều kỳ diệu hơn, bố mẹ em hàn gắn lại nhờ niềm hy vọng mà họ chưa từng nghĩ sẽ có.

“Lúc ấy tôi hiểu: nghề này không chỉ dạy chữ, mà là hàn gắn những kết nối bị đứt gãy - giữa trẻ với thế giới, và giữa những người trong gia đình.”

Nỗi cô đơn của giáo viên đặc biệt     

Làm giáo viên dạy trẻ đặc biệt là một công việc nhiều người ngưỡng mộ nhưng không phải ai cũng thấu.Suốt gần 20 năm, cô Huệ đã trải qua nhiều giai đoạn tưởng như muốn buông bỏ. Có lúc, trẻ không tiến bộ dù đã áp dụng nhiều phương pháp; có lúc, bị phụ huynh đổ lỗi khi con chậm thay đổi; có lúc, cô cảm nhận rõ rệt sự cô lập từ đồng nghiệp ở môi trường phổ thông - nơi giáo viên hỗ trợ đôi khi bị xem là “gánh nặng”.

“Điều tổn thương nhất là khi phụ huynh giao hết trách nhiệm cho giáo viên, còn ở nhà lại chiều trẻ, không đồng hành. Tất cả cố gắng ở trung tâm có thể tan biến chỉ sau một tối”, cô chia sẻ.

Nhưng mỗi khi cô định buông, những đứa trẻ lại kéo cô quay lại - bằng một tiếng gọi đầu tiên, một ánh mắt, một hành vi biết chờ tới lượt, hay chỉ đơn giản là nụ cười khi hoàn thành nhiệm vụ.

“Chỉ cần một tiến bộ nhỏ thôi, tôi lại thấy mình đứng đúng nơi cần đứng”, cô nói.

Công việc mỗi ngày – giữa hai vai

Là giám đốc trung tâm Giáo dục đặc biệt Hoa Hướng Dương, đồng thời là phụ trách chuyên môn chính tại cơ sở thành phố, người phụ nữ nhỏ nhắn luôn tất bật với việc sắp xếp điều chỉnh lịch can thiệp, phân bổ giáo viên từng ca.

“Một giáo viên đặc biệt không chỉ dạy, mà phải đo lường sự tiến bộ theo từng mục tiêu. Chúng tôi phải linh hoạt sử dụng ABA, TEACCH, Floortime, ESDM… tùy từng trẻ. Mỗi em là một thế giới riêng. Điều làm chúng tôi xúc động nhất đến từ những tiến bộ rất nhỏ - tiếng gọi mẹ lần đầu tiên, trẻ vốn vô cảm biết đền đáp khi cô khen, bé tự kỷ chủ động đưa tay mời bạn chơi, bạn có rối loạn giác quan duy trì chú ý được 5 phút.Những điều đó đối với xã hội có thể nhỏ, nhưng với chúng tôi, đó là cả một bước tiến lớn đến hòa nhập”, cô nói.

Phẩm chất quan trọng nhất của nghề

Theo cô Huệ, phẩm chất quan trọng nhất của giáo viên đặc biệt không phải là tài năng, mà là kiên trì và kiên định,đi cùng đó là đồng cảm và sáng tạo trong dạy học cá nhân hóa. Lòng kiên trì là trục chính giúp chúng ta bám sát mục tiêu lâu dài, còn sự thấu hiểu và linh hoạt là hai cánh tay giúp chúng ta điều chỉnh chiến lược can thiệp sao cho hiệu quả và nhân văn nhất.

 “Chúng tôi phải kiên định với mục tiêu, nhưng linh hoạt trong phương pháp.Mỗi trẻ là một hành trình dài, không được phép nóng vội”, cô chia sẻ.

Thông điệp gửi cộng đồng

Cô Huệ tin rằng trẻ tự kỷ, trẻ chậm phát triển không phải “không thể giáo dục”, mà chỉ cần cách tiếp cận phù hợp. Nhận thức xã hội đã tiến bộ từ giai đoạn phủ nhận sang giai đoạn chấp nhận khái niệm. Tuy nhiên, chúng ta cần nhận thức đủ sâu về bản chất khoa học của can thiệp, từ đó thúc đẩy sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình, nhà trường và quản lý nhà nước, tạo điều kiện cho mọi trẻ đặc biệt có cơ hội phát triển bền vững và trọn vẹn.

“Tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc nhất đến sự kiên trì, bền bỉ và nhân văn của tất cả các bạn. Chúng ta là những người đã chọn công việc khó khăn nhất: gieo mầm hi vọng trong những mảnh đất cần sự chăm sóc đặc biệt”, cô Huệ gửi đồng nghiệp - những "Kiến trúc sư" của niềm tin nhân kỷ niệm Ngày nhà giáo Việt Nam 20-11.