Dự báo ngành điều sẽ có triển vọng tốt trong năm 2024

Hạt điều là mặt hàng hot được nhiều cường quốc săn đón

Hạt điều là mặt hàng chủ lực mang về hàng tỷ USD mỗi năm cho Việt Nam, đồng thời nước ta giữ ngôi vương là nhà xuất khẩu đứng đầu thế giới. Bước sang năm 2024, hạt điều tiếp tục là mặt hàng hot được nhiều cường quốc săn đón.

Theo thống kê sơ bộ từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam trong tháng 1 năm 2024 đạt 65.142 tấn, tương đương 351,2 triệu USD, tăng nhẹ 3,3% về lượng và tăng 2,3% về kim ngạch so với tháng trước đó. Tuy nhiên, so với cùng kỳ năm ngoái, nước ta xuất khẩu tăng đột biến 139,4% về lượng và tăng 126% về kim ngạch. Đây cũng là mức tăng trưởng mạnh nhất trong tất cả các mặt hàng nông sản.

Giá xuất khẩu hạt điều trong tháng 1/2024 đạt 5391 USD/tấn, giảm nhẹ 5,6% so với cùng kỳ năm trước. Về thị trường, Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong tháng 1/2024, đạt hơn 15,6 nghìn tấn, trị giá 81,7 triệu USD, tăng mạnh 116,5% về lượng và tăng 98% về kim ngạch so với năm 2023. Xếp sau là Trung Quốc và Hà Lan.

Đáng chú ý, Trung Quốc vẫn đang là thị trường nhập khẩu tích cực nhất trong những tháng qua. Cụ thể trong tháng 1/2024, xuất khẩu hạt điều sang Trung Quốc đạt 13.789, tương đương 78,3 triệu USD, tăng đột biến 698% về lượng và tăng 662% về kim ngạch so với cùng kỳ năm ngoái.

Giá xuất khẩu sang thị trường này trong tháng 1 đạt 5681 USD/tấn, giảm 4,47% so với cùng kỳ. Mức giá trên cao hơn 290 USD/tấn so với giá của toàn thị trường. Do thổ nhưỡng địa phương sâu, tơi xốp, chứa nhiều khoáng chất nên so với hạt điều của các nơi khác, hạt điều Việt Nam mẩy, nhân ngon hơn, tỷ lệ hạt xấu thấp hơn. Người dùng trang tin QQ News (Trung Quốc) cho biết thêm, hạt điều Việt Nam giàu dinh dưỡng, thơm ngon ngậy bùi, là đặc sản nhất định phải mua khi sang Việt Nam.

Trung Quốc cũng có lịch sử và điều kiện trồng điều khi trở thành những nước bắt đầu trồng điều sớm nhất từ những năm 1950. Hiện nay, Trung Quốc đã có những nông trại trồng điều với quy mô nhất định, chủ yếu tập trung ở Hải Nam, Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông... Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, ngành điều Trung Quốc phát triển chưa đạt yêu cầu.

Theo số liệu của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), diện tích trồng điều của Trung Quốc rất hạn chế, năm 2019 chỉ đạt 67.000 ha. Trong khi đó, diện tích trồng điều của Việt Nam là 487.000 ha và sản lượng là 485.000 tấn. Như vậy, diện tích trồng của nước ta gấp hơn 7 lần so với Trung Quốc.

Theo Hiệp hội Điều Việt Nam, năm 2020 kim ngạch xuất khẩu điều của cả nước đạt 2,9 tỷ USD, năm 2021 là 3,18 tỷ USD, năm 2022 đạt 3 tỷ USD, năm 2023 đạt 3,6 tỷ USD. Tuy vậy, việc phát triển cây điều và ngành chế biến hạt điều vẫn còn những hạn chế, thách thức.

Ông Trần Công Khanh - Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây điều - cho hay, những thách thức đối với hạt điều Việt Nam hiện nay đó là sản phẩm chế biến chưa đa dạng, chủ yếu dạng thô nên giá trị gia tăng vẫn còn thấp, sức cạnh tranh một số sản phẩm vẫn còn kém; việc liên kết, hợp tác phát triển theo chuỗi giá trị vẫn còn yếu, đặc biệt là việc xúc tiến thương mại, liên kết với các đối tác nước ngoài có thị trường tiềm năng; liên kết vùng nguyên liệu phục vụ chế biến, xuất khẩu vẫn còn nhiều hạn chế; chỉ dẫn địa lý, phát triển thương hiệu, bảo hộ thương hiệu, sở hữu trí tuệ quốc tế cho cây điều vẫn chưa thực hiện được nhiều.

Ngoài ra, kỹ thuật canh tác, chuyển giao giống điều vẫn còn những hạn chế nhất định. Phát triển điều còn đối mặt với nguy cơ ảnh hưởng của rủi ro thiên tai, biến đổi khí hậu. Hiện nay ngành điều còn bị cạnh tranh gay gắt khi Campuchia, các nước Tây Phi và Đông Phi có quỹ đất lớn, phù hợp, họ đang đẩy mạnh phát triển cây điều và từng bước đầu tư chế biến, xuất khẩu nhân điều.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định, nhu cầu tiêu thụ hạt điều tại nhiều thị trường đã có sự cải thiện kể từ cuối năm 2023, mở ra triển vọng sáng hơn cho xuất khẩu điều của Việt Nam trong năm 2024. Do đó, ngành điều Việt Nam còn nhiều dư địa tăng trưởng xuất khẩu. Hiện giá hạt điều đang ở mức thấp sẽ giúp thúc đẩy hoạt động tiêu thụ mặt hàng có lợi cho sức khỏe này, trong khi năng suất và sản lượng thu hoạch khá ổn định.

Dự báo thị trường hạt điều sẽ tăng trưởng 4,6% trong giai đoạn 2022 - 2027

Các chuyên gia dự báo ngành điều sẽ có triển vọng tốt trong năm 2024, thị trường hạt điều toàn cầu được dự báo sẽ tăng trưởng bình quân 4,6% trong giai đoạn 2022-2027. Xu hướng ưa chuộng chế độ ăn thuần chay và thực vật trên toàn cầu đã làm cho nhu cầu về các loại hạt và thực phẩm chế biến từ hạt tăng cao; trong đó có hạt điều.

Khu vực châu Á sẽ là thị trường trọng điểm của ngành điều do ít bị tác động bởi các cuộc xung đột. Thị trường Mỹ cũng được dự báo khả quan. Một số khách hàng của ngành điều Việt Nam tại Mỹ cho biết sức mua đã bắt đầu khởi sắc, tồn kho đang giảm, cho thấy kinh tế Mỹ đã có dấu hiệu phục hồi. Riêng thị trường châu Âu được dự báo sẽ tiếp tục khó khăn do lạm phát cao, sức mua của người dân vẫn yếu.

Tại Việt Nam, theo dự báo, vụ mùa 2023 - 2024 này, dù thời tiết bất lợi, nhiều sâu bệnh, tuy nhiên sản lượng điều vẫn duy trì khoảng 170.000 tấn nhân điều. Hiện Việt Nam giữ vị trí số một thế giới trong lĩnh vực xuất khẩu hạt điều, chiếm tới 80% tổng sản lượng toàn cầu trong 16 năm liên tiếp.

Là doanh nghiệp xuất khẩu hàng đầu trong ngành điều Việt Nam, ông Vũ Thái Sơn - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Long Sơn - nhận định, tình hình tiêu thụ hạt điều trong năm 2024 sẽ sáng sủa hơn năm 2023. Đặc biệt, nhu cầu tiêu thụ hạt điều chế biến sâu đang tiếp tục tăng lên và các hiệp định thương mại tự do (FTA) cũng đang thúc đẩy Việt Nam xuất khẩu sản phẩm này.

Theo ông Vũ Thái Sơn, việc khai thác các FTA đối với điều nhân xuất khẩu dạng sơ chế nói chung không tác dụng nhiều lắm, do trước khi có hiệp định, thuế nhập khẩu điều nhân sơ chế vào các thị trường đã bằng 0.

Tuy nhiên, FTA lại có tác động tích cực đối với xuất khẩu hạt điều chế biến sâu bởi trước đây các chính phủ đánh thuế nhập khẩu những sản phẩm này để bảo vệ sản xuất trong nước. Nhưng trong các FTA mà Việt Nam đã ký, hạt điều chế biến sâu nhập khẩu từ Việt Nam đã được giảm thuế xuống bằng 0%.

Do đó, cùng với việc đẩy mạnh đầu tư, sản xuất các sản phẩm hạt điều chế biến sâu, hạt điều chất lượng cao, từ đó, đã tiếp cận được nhiều khách hàng khó tính và bán được giá tốt hơn so với mặt bằng chung, doanh nghiệp cũng đang tích cực thực hiện chuyển đổi xanh, trách nhiệm xã hội...

Bình Phước là thủ phủ của hạt điều. Theo Cục Thống kê Bình Phước, tháng 1/2024, kim ngạch xuất khẩu nhân điều của Bình Phước tăng 150% so với cùng kỳ. Hiện trên địa bàn tỉnh Bình Phước hiện có hơn 1.400 cơ sở chế biến hạt điều. Sau chế biến, sản phẩm hạt điều của tỉnh Bình Phước xuất khẩu đi đến hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, trong đó tập trung thị trường EU, Mỹ, Nhật, Australia, Trung Quốc...

Sở Công Thương Bình Phước cho rằng việc tăng cường xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp chế biến, kinh doanh sản phẩm điều đẩy mạnh ứng dụng thương mại điện tử, xúc tiến xuất khẩu hàng hóa trên môi trường mạng cũng là một kênh quan trọng trong quảng bá và giúp ngành hạt điều Bình Phước dễ dàng tiếp cận với thị trường thế giới.

Bên cạnh đó, nâng cao chuỗi giá trị gia tăng trong ngành chế biến điều, đặc biệt các sản phẩm chế biến sâu; chủ động giảm thiểu tối đa xuất khẩu theo hình thức tiểu ngạch, tiến tới thực hiện xuất khẩu chính ngạch theo hợp đồng sang thị trường Trung Quốc; cơ cấu lại thị trường xuất khẩu theo hướng đa dạng hóa thị trường, không phụ thuộc vào một thị trường nào; tận dụng triệt để các FTA đã ký kết và có hiệu lực, hỗ trợ tạo mọi điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp tiếp cận với thị trường thế giới…

Theo ông Bạch Khánh Nhựt - Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam, ngành điều hiện đang cần sự chung sức đồng lòng của mọi cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị và sự hỗ trợ hiệu quả của nhà nước.

Từ khâu chọn giống, trồng, chăm sóc, thu hoạch, bảo quản đến đầu tư, quản trị dây chuyền chế biến tiên tiến; đầu tư cho nghiên cứu thị trường, phát hiện và khơi dậy nhu cầu từ đó chế biến những sản phẩm đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của khách hàng; đồng thời có phương thức quảng bá năng động, sáng tạo để đưa sản phẩm đến với người tiêu dùng trong nước và thế giới. Đối với chính sách, Nhà nước cần có các biện pháp bảo vệ ngành chế biến điều trong nước bằng việc quy định rõ hơn về việc nhập khẩu và sơ chế điều nhân.

Theo Thương Hiệu Và Sản Phẩm